1. E-Commerce ไทยถูกผูกขาดโดยต่างชาติโดยสมบูรณ์

ปัจจุบันการค้าขายออนไลน์ในประเทศไทยแบ่งออกเป็นหลายช่องทาง โดยช่องทางที่ใหญ่ที่สุดคือการซื้อขายผ่านทางอีมาร์เก็ตเพลส (E-Marketplace) และรองลงมาคือทางโซเชียลคอมเมิร์ซ (Social Commerce) ซึ่งปีนี้การซื้อขายผ่านทาง แอปพลิเคชันสั่งอาหาร หรือ On-Demand Commerce กลายเป็นช่องทางใหม่ที่คนไทยนิยมซื้อสินค้า และเป็นช่องทางทั้งหมดที่มี มาจากผู้ให้บริการจากต่างประเทศทั้งสิ้น

หลังจากที่ขาดทุนติดต่อหลายปีกันเป็นหมื่นล้าน เหล่าผู้ให้บริการอีมาร์เก็ตเพลสต่างเริ่มทำกำไรแบบชัดเจน โดยผู้ให้บริการยักษ์ใหญ่จากต่างประเทศไม่ได้สร้างระบบตลาดนัดเพื่อการซื้อขายเท่านั้น แต่เน้นให้บริการครบทั้งระบบนิเวศของการค้าออนไลน์ 3 ส่วน ได้แก่

• ซื้อ (Buy) ผ่านทาง Marketplace (Shopee, Lazada)
• จ่าย (Pay) ผ่านบริการกระเป๋าชำระเงินของตัวเอง (Shopee Pay, LazPay)
• ส่ง (Delivery) ผ่านบริการบริษัทส่งของๆ ตัวเอง (Shopee Express, Lazada Express)

การที่บริษัทยักษ์ใหญ่อีคอมเมิร์ซเข้ามาลงทุนครบทุกระบบนิเวศ ทำให้บริษัทเหล่านี้มีจุดแข็งเหนือกว่าบริษัทอื่นๆ ที่มีให้บริการเฉพาะทางเท่านั้น เมื่อสามารถควบคุมตลาดซื้อขายออนไลน์ได้อย่างเบ็ดเสร็จ จะเกิดสิ่งที่เรียกว่า ‘ฮั้ว’ และขึ้นราคาค่าบริการอย่างต่อเนื่อง โดยเห็นได้ชัดจากกรณีการขึ้นราคาค่าบริการของการขายของในอีมาร์เก็ตเพลสอย่างรวดเร็วภายในระยะเวลาอันสั้น โดยไม่มีการควบคุมจากภาครัฐ ตัวอย่างเช่น Shopee และ Lazada มีการขึ้นราคาค่าบริการสูงถึง 150 เปอร์เซ็นต์ภายในระยะเวลาเพียงแค่ 7 เดือน นอกจากนี้ ยังมีคู่แข่งหน้าใหม่เข้ามาในตลาดอีคอมเมิร์ซ คือ TikTok ซึ่งเริ่มกลายเป็นช่องทางการซื้อสินค้าของคนยุคใหม่ ส่งผลให้การแข่งขันในตลาดอีคอมเมิร์ซรุนแรงขึ้น

คำถามคือ ทำไมรัฐไทยจึงปล่อยให้มีการขึ้นราคาค่าบริการได้อย่างง่ายดายเช่นนี้

2. การแข่งขันส่งสินค้าดุเดือด ขาดทุนแทบทุกราย ยกเว้นผู้ให้บริการขนส่งครบวงจร

ปัจจุบันการส่งสินค้ากลายเป็นหัวใจสำคัญของธุรกิจการค้าออนไลน์ เห็นได้จากผลประกอบการของบริษัทขนส่งในประเทศไทยที่ขาดทุนเกือบทุกราย ตัวอย่างเช่น ไปรษณีย์ไทยขาดทุนเกือบ 20,000 ล้านบาท Kerry Express และ Flash Express ขาดทุนนับหมื่นล้านบาทเช่นกัน สาเหตุที่ขาดทุนหนักหน่วงขนาดนี้เพราะการแข่งขันสูง มีการลดราคาเพื่อดึงดูดลูกค้า

แต่ผู้ให้บริการขนส่งครบวงจรอย่าง Shopee Lazada และ J&T มีกำไรมากกว่า เพราะให้บริการตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ เช่น ขายสินค้าผ่านแพลตฟอร์มของตัวเองและขนส่งสินค้าด้วยบริษัทขนส่งของตัวเอง ทำให้สามารถควบคุมต้นทุนและบริการได้ดีกว่า

3. สงคราม Live Commerce ปะทะ Entertainmerce

นอกจากนี้ TikTok ยังส่งลูกค้าให้กับพ่อค้าแม่ค้าได้ง่ายกว่า และมีโปรโมชั่นมากกว่า Facebook Live อีกด้วย จึงทำให้พ่อค้าแม่ค้าหลายคนหันมาขายสินค้าผ่าน TikTok กันอย่างถล่มทลาย

รูปแบบพฤติกรรมการซื้อสินค้าออนไลน์เปลี่ยน แบ่งได้เป็น 2 ประเภทหลักๆ คือ

• การซื้อแบบไม่ได้ตั้งใจ (Influence Buying) มักเกิดขึ้นจากการดูคลิปสั้นบน TikTok ที่นำเสนอสินค้าอย่างน่าสนใจและดึงดูดใจ ทำให้เกิดความรู้สึกอยากซื้อโดยไม่ได้มีการวางแผนมาก่อน เรียกว่า "Entertainmerce การค้าผ่านความบันเทิง"
• การซื้อแบบมีแผน (Intend Buying) มักเกิดขึ้นจากการค้นหาสินค้าที่ต้องการซื้อใน e-marketplace ที่มีสินค้าหลากหลายและราคาที่เปรียบเทียบได้ง่าย เรียกว่า "Marketplace แหล่งรวมสินค้า"

4. KOL Commerce การค้าผ่านคนดังออนไลน์

ปัจจุบันคนไทยนิยมติดตามคนดังออนไลน์ หรือที่เรียกว่า KOL (Key Opinion Leader) ซึ่งกลุ่มคนเหล่านี้จะมีฐานผู้ติดตามจำนวนมาก เมื่อคนดังออนไลน์พูดถึงสินค้าหรือบริการต่างๆ จะทำให้ผู้บริโภคเชื่อและสนใจซื้อสินค้าหรือบริการตามคนดังออนไลน์เป็นจำนวนมาก

ด้วยเหตุนี้จึงมีบริการ MCN (Multi Channel Network) เกิดขึ้น โดย MCN จะเป็นเหมือนเอเจนซี่ที่รวบรวมเหล่าคนดังออนไลน์ไว้ เมื่อเจ้าของสินค้าต้องการขายสินค้าหรือบริการทางออนไลน์ ก็สามารถใช้บริการ MCN เพื่อส่งคนดังออนไลน์ไปช่วยขายและโปรโมทสินค้าหรือบริการให้กับแบรนด์ต่างๆ โดย MCN จะคิดค่าบริการในรูปแบบของส่วนแบ่งทางการค้า (Commission)

กระแสนี้ทำให้กลุ่มคนรุ่นใหม่หลายคนตั้งใจจะเป็นคนดังออนไลน์หรือ KOL เพื่อขายสินค้าหรือบริการให้กับแบรนด์ต่างๆ และสร้างรายได้ให้กับตัวเอง ดังนั้นเจ้าของสินค้าและธุรกิจต่างๆ จึงควรพิจารณาใช้ KOL คนดังออนไลน์มาช่วยขายและโปรโมทสินค้าหรือบริการของตัวเอง เพื่อเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงผู้บริโภคและเพิ่มยอดขาย

5. Affiliate Commerce : การค้าผ่านตัวแทน

ปัจจุบันมีแพลตฟอร์มหรือผู้ให้บริการระบบนี้มากขึ้น โดยการนำสินค้าไปให้คนดังช่วยขายแบบระบบที่เรียกว่า Affiliate Commerce หรือ การค้าผ่านตัวแทน เช่น นำสินค้าไปใส่ในแพลตฟอร์ม กำหนดราคา รายละเอียด และรูปภาพ จากนั้นกำหนดค่าคอมมิชชั่น (เปอร์เซ็นต์ของราคาสินค้าที่ได้รับเมื่อมีคนซื้อสินค้า) เช่น ขายแชมพูลดผมร่วง ขวดละ 100 บาท ให้ค่าคอมมิชชั่น 20% คนที่เปฌ็นตัวแทนขาย จะได้รับ 20 บาทต่อทุกรายการสั่งซื้อ 1 ขวด

โดยการขายประเภทนี้ส่วนใหญ่เป็นการขายออนไลน์ ทำให้ตัวแทนสินค้าสามารถสมัครและเลือกสินค้าไปขายได้ง่าย ด้วยวิธีนำเสนอผ่านช่องทางออนไลน์ของตน เช่น TikTok หรือช่องทางอื่นๆ ที่เป็นที่นิยม และเมื่อมีคนสนใจและกดสั่งซื้อ คำสั่งซื้อจะถูกส่งไปยังเจ้าของสินค้า จากนั้นเจ้าของสินค้าจะส่งสินค้าไปให้และแพลตฟอร์มจะคำนวณค่าคอมมิชชั่นให้ตัวแทนโดยอัตโนมัติ การค้าด้วยวิธีนี้กำลังได้รับความนิยม เพราะยิ่งมีคนช่วยโปรโมทสินค้ามากเท่าไหร่ โอกาสขายและเพิ่มยอดขายก็จะยิ่งมากขึ้น

6. สินค้าจีนยังคงบุกไทยต่อเนื่อง

สินค้าจีนยังคงเข้ามาขายในไทยอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากระบบขนส่งจากจีนมาไทยสะดวกขึ้นเรื่อยๆ อีกทั้งยังมีการหลีกเลี่ยงภาษีศุลกากรขาเข้า โดยนำสินค้าไปวางไว้ในโกดังเขตปลอดอากร (FreeZone) ทำให้สินค้าจีนมีความได้เปรียบกว่าสินค้าในประเทศหรือผู้ที่นำเข้าเสียภาษีอย่างถูกต้อง

อย่างไรก็ตาม ภาครัฐไทยได้ออกมาตรการควบคุมสินค้าที่ไม่ได้มาตรฐาน เช่น สินค้าที่ไม่มี มอก. อย. และมาตรฐานต่างๆ ออกจากแพลตฟอร์มอีคอมเมิร์ซ ทำให้สินค้าจีนที่ไม่ได้มาตรฐานบางส่วนไม่สามารถขายได้ แต่สินค้าเหล่านี้ก็ยังคงลักลอบขายในช่องทางออนไลน์อื่นที่รัฐควบคุมไม่ถึง

สินค้าจีนที่เข้ามาขายในไทยในอนาคตจะเปลี่ยนรูปแบบเป็นสินค้าที่มีแบรนด์ มีมาตรฐาน และถูกต้องตามกฎหมายมากขึ้น ซึ่งจะเข้ามาแข่งขันกับสินค้าไทยอย่างตรงไปตรงมา โดยสินค้าจีนจะมีความได้เปรียบในด้านราคา ผู้ประกอบการไทยจึงต้องปรับตัวหรือปรับธุรกิจให้สอดคล้องกับการแข่งขันที่รุนแรงยิ่งขึ้น

7. การค้าออนไลน์ยุคใหม่ เน้นใช้เครื่องมืออัตโนมัติและ AI

เทคโนโลยีในการค้าออนไลน์พัฒนาขึ้นอย่างรวดเร็ว ทำให้ธุรกิจออนไลน์สามารถใช้ประโยชน์จากเครื่องมือต่างๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำธุรกิจ เช่น จากเดิมที่ต้องลงประกาศขายสินค้าทีละช่องทาง ปัจจุบันมีแพลตฟอร์มที่ช่วยเชื่อมต่อช่องทางการขายต่างๆ เข้าด้วยกัน ช่วยให้ร้านค้าสามารถจัดการคำสั่งซื้อและสต็อกสินค้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ยังมีเครื่องมือที่ช่วยในด้านการขนส่ง การบัญชี การบริการลูกค้า และการตลาดออนไลน์

เทคโนโลยี AI ที่กำลังพัฒนาขึ้นอย่างต่อเนื่อง จะช่วยให้ธุรกิจออนไลน์สามารถทำงานต่างๆ ได้อย่างอัตโนมัติและมีประสิทธิภาพมากขึ้น เช่น การสร้างรูปภาพสินค้า การวิเคราะห์ข้อมูลลูกค้า และการวางกลยุทธ์การตลาด เป็นต้น ผู้ประกอบการออนไลน์จึงควรให้ความสำคัญกับการใช้เครื่องมือต่างๆ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการทำธุรกิจ นอกเหนือจากการเพิ่มยอดขายเพียงอย่างเดียว

8. เพิ่มการซื้อซ้ำด้วย CDP

ช่องทางการค้าออนไลน์ที่หลากหลาย ทำให้ข้อมูลลูกค้ากระจัดกระจาย ยากต่อการติดต่อและเข้าใจลูกค้า ดังนั้นจึงควรใช้ CDP (Customer Data Platform) เพื่อรวมศูนย์ข้อมูลลูกค้าไว้ที่เดียว ช่วยให้เข้าใจลูกค้าได้ดียิ่งขึ้น โดย CDP ช่วยเพิ่มการซื้อซ้ำได้โดยการวิเคราะห์ข้อมูลลูกค้าเพื่อส่งข้อความการตลาดที่เหมาะสม และทำการตลาดแบบอัตโนมัติโดยไม่ต้องใช้คน

9. เทรนด์ Online Young Selfmade Rich

เทรนด์โอกาสสร้างธุรกิจร้อยล้านของคนรุ่นใหม่ Online Young Selfmade Rich คือ การรวยได้ตั้งแต่เด็ก ด้วยการใช้ช่องทางออนไลน์ คนรุ่นใหม่จึงสามารถเริ่มต้นธุรกิจออนไลน์ได้ทันที ด้วยต้นทุนและงบประมาณที่ต่ำ ส่งผลให้มีเด็กรุ่นใหม่ที่สร้างยอดขายได้เป็นร้อยล้านเป็นจำนวนมาก ตัวอย่างเช่นน้องโม สาวน้อยอายุ 24 จากจังหวัดบุรีรัมย์ สามารถสร้างยอดขายสินค้าสกินแคร์แบรนด์ของตัวเองได้กว่า 100 ล้านบาทภายในไม่ถึง 1 ปี ดูการสัมภาษณ์ได้ที่ https://www.facebook.com/PawootPom/videos/316087481220316

10. เทรนด์ On Demand Commerce ตอบโจทย์ความต้องการสินค้าทันที

ความต้องการสินค้าทันทีกำลังเติบโตอย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้แอปพลิเคชันสั่งอาหารและสินค้าออนไลน์ได้รับความนิยมมากขึ้น ผู้ให้บริการต่างๆ ต่างขยายบริการไปยังสินค้าประเภทอื่น นอกเหนือจากอาหาร เช่น สินค้าสด สินค้าในซุปเปอร์มาเก็ต และตามร้านค้าใกล้บ้าน

พ่อค้าแม่ค้าสามารถขยายช่องทางการขายไปยังแอปพลิเคชันเหล่านี้ เพื่อตอบโจทย์กับพฤติกรรมคนที่ต้องการสินค้าทันที

11. การค้าแบบสมัครสมาชิก รายได้ต่อเนื่อง Subscription Commerce

การขายสินค้าและบริการแบบสมัครสมาชิก ช่วยให้ธุรกิจสร้างรายได้ต่อเนื่อง เพราะลูกค้าจ่ายเงินรายเดือน ทำให้ไม่ต้องจ่ายเงินก้อนใหญ่ครั้งเดียว และลูกค้าสามารถตัดสินใจได้ง่ายขึ้น เพราะราคาต่อเดือนไม่สูง ตัวอย่างธุรกิจแบบสมัครสมาชิก เช่น Netflix, Spotify, Apple Music, Amazon Prime Video

เราเรียกการเก็บเงินรูปแบบนี้ว่า การเก็บเงินแบบสมัครสมาชิก (Subscription) หรือ การหักเงินอัตโนมัติรายเดือน (Recurring Payment) ปัจจุบันมีผู้ให้บริการเก็บเงินแบบสมัครสมาชิกรายเดือนมากมาย เช่น PaySolutions.asia โดยหลักการทำงาน คือให้ลูกค้าผูกบัตรเครดิตของเขาในระบบ หลังจากนั้นระบบจะตัดเงินจากบัตรเครดิตโดยอัตโนมัติทุกเดือนให้คุณ

12. D2C ขายตรงสู่ผู้บริโภคโอกาสใหม่ของผู้ผลิต

ปัจจุบันผู้ผลิตสินค้าไม่จำเป็นต้องพึ่งพาช่องทางการขายค้าปลีกแบบเดิมๆ ที่ต้องผ่านระบบซับพลายเชน (Supply Chain) หรือช่องทางการค้าที่เคยใช้มาช้านาน เช่น เครือข่ายค้าส่ง (Wholesaler), ตัวแทนกระจายสินค้า (Distributor) หรือ เครือข่ายค้าปลีก

ข้อนี้ผู้ผลิตสามารถขายตรงไปยังผู้บริโภคได้เลย ผ่านช่องทางออนไลน์ที่มีความหลากหลาย ไม่ว่าจะเป็นการเปิดร้านค้าของแบรนด์ตัวเองผ่านมาร์เก็ตเพลส หรือโซเชียลมีเดีย ทำให้ผู้ผลิตสามารถขายตรงยังผู้บริโภค โดยที่สามารถลดต้นทุนจากการจ่ายให้กับเครือข่ายค้าปลีกแบบเดิมๆ และที่สำคัญ ผู้ผลิต จะสามารถได้ข้อมูลของลูกค้า (Customer Data) ได้ทันที ทำให้เปิดโอกาสการค้ารูปแบบใหม่ๆ ที่ผู้ผลิตไม่เคยทำมาก่อน